Heb jij last van faalangst?

Faalangst kan sterke reacties oproepen, zowel emotioneel als lichamelijk. Vlak voor een belangrijk examen krijg je ineens een black out en vergeet je zelfs de meest simpele dingen die je normaal echt wel zou weten. De ochtend voor een grote presentatie heb je ontzettend last van je maag en darmen. Na een dag op je werk of op school heb je ontzettend hoofdpijn. Of je ligt nachten wakker, zweet veel, krijgt last van hartkoppingen, hyperventileert, hebt trillende handen of gaat nagelbijten.

Snel navigeren naar:

1. Faalangst symptomen
2. Wat is faalangst?
3. Schaamte en acceptatie
4. Hoe ontstaat faalangst?
5. Faalangst: realistische of onrealistische basis
6. Negatieve herinneringen wegen zwaarder
7. Falen is subjectief
8. Hoe ga je om met falen?

Faalangst symptomen

Mogelijk weet je van jezelf niet eens dat je faalangst hebt. We houden onszelf graag voor de gek en zijn ons vaak niet bewust van ons ondermijnende gedrag. Herken je jezelf in onderstaande? Dan heb je wellicht last van faalangst.

• Onwil om nieuwe dingen te proberen of uitdagende projecten te starten
• Zelfsabotage en zaken uitstellen
• Extreme angst bij de gedachte aan bijv. examens, presentaties, sportprestaties
• Nieuwe dingen starten, maar niet doorzetten
• Weinig zelfvertrouwen en negatief zelfbeeld
• Op het moment suprême dingen vergeten
• Perfectionisme
• Moeite met het ontvangen van complimenten

Mogelijk heb je ook last van deze lichamelijke klachten

• Maag- en darmklachten
• Hoofdpijn
• Klamme of juist koude handen
• Overmatig zweten
• Hyperventilatie of luchtwegaandoeningen (hooikoorts, bronchitis, astma)
• Snel blozen
• Black-out
• Hartkloppingen

Wat is faalangst?

Als onze motivatie om falen te vermijden is groter dan onze wens om te slagen, spreken we van faalangst. Faalangst of atychifobie (afgeleid van de Griekse woorden phóbos, wat ‘angst’ of ‘doodsangst’ betekent en atyches wat ‘ongelukkig’ betekent) zorgt ervoor dat we kansen missen en ons leven eigenlijk maar half leven. Bewust of onbewust saboteren we onze eigen inspanningen, om de kans op falen te verkleinen. Je besteedt bijvoorbeeld zoveel tijd aan het uitzoeken van je kleding, dat je niet genoeg tijd hebt om de presentatie goed te oefenen. Daardoor krijg je meer stress en is er een grotere kans het mislukt. Waardoor je angst om in de toekomst weer te falen wordt gevoed.

Schaamte en acceptatie

Eigenlijk is de term ‘faalangst’ misleidend. Meestal is het geen angst voor het falen op zich, maar angst voor de schaamte die we ervaren als we falen. Schaamte is een sterke psychosociale emotie, die veelal cultureel bepaald wordt. We hechten waarde aan wat anderen van ons vinden en hebben een behoefte om te worden geaccepteerd. Schaamte zorgt ervoor dat je je slecht voelt over jezelf, het ondermijnt je zelfvertrouwen, je zelfbeeld en je emotioneel welbevinden. Vaak zijn we ons niet eens bewust van ons gedrag.

Hoe ontstaat faalangst?

Faalangst kan ontstaan door een traumatische gebeurtenis als tiener of volwassene, maar kan ook een basis hebben in je jeugd. Er zijn veel kinderen die al op jonge leeftijd lijden aan faalangst. Ook examenvrees is een vorm van faalangst. Veeleisende, kritische ouders en strenge leraren die vooral resultaat- in plaats van procesgericht zijn, dragen ertoe bij dat je continu twijfelt of je wel goed genoeg bent. Kritische opmerkingen thuis en op school beïnvloeden je zelfbeeld. Als je gevoelig bent, trek je je dat extra aan. Daarbij kun je ook van nature een grote innerlijke prestatiedrang hebben. Maar ook als je een gelukkige jeugd hebt gehad, kun je last krijgen van faalangst. Met name als er weinig emotionele intimiteit was tussen jou en je ouders.

Faalangst: realistische of onrealistische basis

Faalangst kan een realistische of onrealistische basis hebben. Bij een realistische basis, komt de angst voort uit een of meerdere traumatische gebeurtenissen. Bijvoorbeeld een belangrijke presentatie voor een grote groep die verkeerd ging of een belangrijke sportwedstrijd waar je slecht presteerde. Faalangst met een onrealistische basis komt doordat we te strenge eisen stellen aan onszelf, we hebben te hoge verwachtingen en onrealistische doelstellingen. Daarbij overschatten we de negatieve gevolgen. De angst staat totaal niet in verhouding tot het werkelijke risico. Dat kunnen we misschien zelfs rationeel wel beredeneren, maar het gevoel is té sterk.

Negativiteitsfout: negatieve herinneringen wegen zwaarder

We hebben een selectief geheugen voor negatieve gebeurtenissen. Dit wordt de negativiteitsfout genoemd. Negatieve ervaringen wegen veel zwaarder dan positieve ervaringen en we onthouden ze beter. Deze negativiteitsfout heeft een evolutionaire functie. Duizenden jaren geleden waren de gevolgen van zelfs de kleinste fout vaak dodelijk, dus leerden we onze fouten beter te onthouden. Hoewel de meesten van ons nu niet meer dagelijks te maken hebben met levensbedreigende situaties, blijft de angst waarmee we de mogelijke gevolgen van onze beslissingen beoordelen instinctief.

Falen is subjectief

Wanneer heb je gefaald? Wanneer heb je een fout gemaakt, is iets mislukt of ben je tekortgeschoten? Daar heeft iedereen een andere mening over. Omdat we allemaal verschillende standaarden, waardes en overtuigingen hebben, is er niet één antwoord op de vraag ‘wat is falen’. Falen is uiterst subjectief. Voor de één is iets falen, terwijl het voor de ander een krachtige leerervaring kan zijn. Ook de mate van falen is subjectief, jij kunt het een énorme blunder vinden en wel door de grond willen zakken van ellende, terwijl je vrienden of collega’s een klein foutje zien, wat helemaal niet zo belangrijk is. “We maken allemaal wel eens een foutje”, dat heb je vast wel eens tegen iemand gezegd. Maar voor onszelf zijn we niet zo mild. Onze innerlijke criticus spreekt ons streng toe als we iets verkeerd doen.

Hoe ga je om met falen?

Als je faalangst hebt is je angst vaak leidend en pas je onbewust je gedrag erop aan. Maar als je je daar bewust van wordt, heb je altijd de keuze om zelf te bepalen hoe je omgaat met falen. Zie je het als het eind van de wereld of als een goede ervaring om van te leren? De beste manier om te leren is namelijk door het maken van fouten. Daardoor komen we erachter wat werkt en wat niet. Je ziet dit heel duidelijk bij kleine kinderen. We zeggen niet voor niets dat kinderen leren met vallen en opstaan. Falen kan leiden tot waardevolle inzichten, maar alleen als we ons falen accepteren, in plaats van erin te blijven hangen. Realiseer je dat je ook kunt falen door niks te doen, misschien nog wel meer dan door iets gewoon te proberen. Op de langere termijn hebben mensen namelijk meer spijt van de dingen die ze niet gedaan hebben, dan van de dingen die ze wel hebben gedaan.

Het is vooral belangrijk dat we ons realiseren en accepteren dat er bij alles wat we doen kans is dat we falen. En dat we ondanks alles doorzetten.