Rouwproces
Wat is een rouwproces? Rouwverwerking fases? Hoe zit dat? Over het rouwproces zijn meerdere theorieën te vinden. Volgens het ene rouwmodel moet je eerst rouwen voordat je verder kunt met je leven. En een andere theorie rouwverwerking beweert dat rouw niet nodig is. Rouwarbeid is voor ieder mens anders. Omdat rouw een proces van onthechting is, is je hechtingsstijl van invloed op je rouwproces. Begrip, een luisterend oor en respect van de omgeving blijven onmisbaar voor de meesten die een rouwproces verwerken.
Onthechting, angst voor verlies en rouw. Rouwarbeid is een heel persoonlijk proces. Wat mensen ook zeggen of vinden; Er is geen goede of slechte manier om te rouwen.
Als hulp bij het rouwverwerking proces kunnen rouwverwerking theorieën wel wat herkenning, inzicht en houvast geven. Hieronder een greep uit de meest bekende.
Lees ook:
Snel navigeren naar:
- Freuds rouwtheorie Trauer und Melancholie (1925)
- Bowlby’s hechtingstheorie
- Rouwverwerking fase model, Kübler-Ross
- Task Model van Worden
- Rubin: Rouwverwerking kind
Freuds rouwtheorie Trauer und Melancholie (1925)
De rouwende persoon staat voor de pijnlijke taak de band met de overledene te verbreken. De liefde die aan de overledene werd gegeven, moet worden teruggetrokken. Tegengestelde gevoelens wisselen elkaar af; de liefde kan niet meer aan de overledene worden geschonken. Freud spreekt over “rouwarbeid”, het proces van geleidelijke onthechting.
Bowlby (1980), Lindemann (1944), Parkes (1996), Raphael (1983) en Jacobs (1993, 1999) gebruikten het rouwmodel van Freud als uitgangspunt.
Nooit meer hier, maar altijd bij ons…
Bowlby’s hechtingstheorie
Bowlby (1980) is bekend van zijn hechtingstheorie. Volgens Bowlby heeft rouw tot doel de hechtingsband met de geliefde persoon te herstellen, omdat scheiding angst voor verlies veroorzaakt. De volgende stap is onthechting. Volgens Bowlby heeft de hechtingsstijl van de rouwende persoon invloed op het rouwproces. Zijn model kent 4 rouwverwerking fases:
- Schok & verdoving.
- Verlangen & zoeken.
- Wanhoop & wanorde.
- Reorganisatie & herstel.
De realiteit van het verlies voelt onwerkelijk.
De pijn van het gemis en de leegte die achterblijft. In eerdere onderzoeken heeft Bowlby het over scheidingsangst.
Emoties en wanhoop, fase van acceptatie. Ook wel de fase van desorganisatie genoemd.
Ook al doet het pijn, het leven wordt weer opgepakt. De banden met de overledene worden losgelaten. Er ontstaat ruimte voor nieuwe relaties.
Ik weet de eerste dag zonder jou nog zo goed, ik was nooit meer hetzelfde
Rouwverwerking fase model, Kübler-Ross
Een bekend rouwverwerking fase model is dat van Kübler-Ross (1969). Zij omschrijft 5 verschillende fasen in het rouwproces:
- Ontkenning.
- Boosheid.
- Onderhandeling of marchanderen
- Depressie.
- Acceptatie.
De eerste fase van rouw, door verlies of overlijden van een dierbare, verlies van een toekomst, is ontkenning van de realiteit. De klap van de nieuwe realiteit is zo groot dat het met ongeloof benaderd wordt. “Het is niet waar”, “Dit kan niet waar zijn.”, “Zoiets gebeurt mij niet”. De functie van ontkenning is bescherming. De shock is te groot om in één keer in zijn geheel te overzien en te verwerken. Toch komt het regelmatig voor dat mensen in deze fase van rouw blijven hangen.
Tip: geef de persoon de tijd en de ruimte om de shock van de realiteit op de eigen manier door te laten dringen.
De realiteit wordt stap voor stap onder ogen gezien waardoor de pijn van het verlies meer voelbaar wordt. Deze fase kan erg heftig zijn, vooral ook voor de omgeving. Er kan zich een schuldvraag opdoen en een drang om wraak te nemen, of een schuldige aan te wijzen. Een mogelijke dader, het leven, een hulpverlener, een mantelzorger, het maakt niet uit. Vaak is het de persoon die het dichtst in de buurt is. Bezig zijn met de schuldvraag kan gezien worden als angst voor het onbekende, zodat de intensiteit van het verdriet en het verlies uitgesteld kan worden. De functie van de boosheid, of woede, die tijdens deze stap in het rouwproces ontstaat is een bescherming om niet overspoeld te worden door zo’n groot verdriet wat niet te overzien is.
Tip: Ga niet in discussie, maar begrens het gedrag wel als het te ver gaat. Zeker om te voorkomen dat hechte relaties beschadigd raken.
De realiteit van het verlies begint door te dringen en het besef dat boosheid niet helpt. Er is hoop op herstel. Als ik maar netjes leef, dit of dat doe, of niet doe, dan komt het wel goed. In deze fase wordt er actie ondernomen om bijvoorbeeld voor zichzelf op te komen. De rouwende persoon kan in deze fase naar de rechter stappen of tijdens een scheiding de ex partner achtervolgen. Tijdens de derde stap in het rouwproces komen ook gedachten als: “Had ik maar dit gedaan”, of “Ik had het anders moeten doen” aan bod. De functie van onderhandeling is het koesteren van de hoop en herstel van de energieverslindende woede. Door iets te doen, actie te ondernemen, is er afleiding van het verlies.
Tip: Dit is het moment dat de “escalatie-ladder” wordt betreden. Er is veel gevoelslading en veel motivatie hiermee door te gaan, om maar niet te hoeven voelen.
Het rouwproces voelt als een achtbaan van emoties. Er treedt nu een uitputtingsfase op. De fase van depressie. Het is de fase van opgeven: “Het heeft toch geen zin”.
Aanvaarden en het leven weer oppakken, ook al is het moeilijk en gaat het de ene dag beter dan de andere. Helaas is “acceptatie” niet iedereen gegeven. Soms is het verdriet van het verlies zo groot, zodat de rouwende persoon in één van de voorgaande fases van het rouwproces blijft hangen. In de praktijk is te zien dat de verschillende rouwverwerking fasen van de theorie van Kübler-Ross zich afwisselen en zich niet precies voordoen als de aangegeven volgorde. Ook worden er fasen overgeslagen.
Ik zoek je in alles om me heen…
Task Model van Worden
Worden (1982, 1991) en Parkes en Weiss (1983). Worden is bekend vanwege zijn Task Model. Het rouwproces wordt benaderd als een actief en doelgericht proces. Hij omschreef de 4 taken bij rouwverwerking:
- Acceptatie van de realiteit van het verlies.
- Ervaren van de pijn en de emoties.
- Aanpassen aan een leven waarin de overledene ontbreekt.
- Emotioneel een nieuwe plaats geven aan de overledene.
Achter elke traan van verdriet schuilt een glimlach van herinneringen.
Rubin: Rouwverwerking kind
Rubin & Malkinson (2001) bekend van het twee sporen model bij rouwverwerking na verlies van je kind.
Reacties van ouders na overlijden kind wordt in twee sporen verdeeld:
- Bio psychosociale reacties
- Hechting aan de overledene
Veranderd evenwicht in het gezin na overlijden kind
Het geleidelijk afnemen van symptomen van rouw
Lees ook het artikel over rouw bij kinderen die met verlies te maken krijgen.
Rouwverwerking therapie of rouwtherapie
Als je het bovenstaande rustig gelezen hebt, lijkt het allemaal logisch en makkelijk. Wanneer je met een groot verlies te maken hebt, kun je niet in een modelletje kijken hoelang het nog duurt. We zijn allemaal verschillend. Ieder rouwt op een eigen manier. Onze psychologen en therapeuten kunnen iets wat je omgeving heel lastig vindt: oordeelloos en geduldig luisteren. Je krijgt de tijd die je nodig hebt. Bij de Piekerpoli werken alleen mensen met veel levenservaring. Onze therapeuten en psychologen hebben zelf ook met verlies te maken gehad, ze weten hoe dat voelt. Maak bij ons een afspraak.