Wat is een paniekaanval?

Lees ook:

Alles over angst

Sociale angst

Snel navigeren naar:

1. Paniekaanvallen door stress
2. Wat te doen tegen paniekaanvallen?
3. Hoe help ik iemand met dwang?
4. Hulp bij paniekaanval
5. Paniekaanval overwinnen
6. Paniekaanvallen behandeling

Bij werkelijk gevaar is angst een effectieve stress reactie. De angst zet je in beweging om te vluchten of hulp te zoeken. Zodat je weer in veiligheid komt en kunt herstellen. Een paniekaanval is altijd vervelend, je wilt hier hoe-dan-ook vanaf;

• Bij dreiging of gevaar is een angstreactie behulpzamer dan controleverlies. Mensen die in paniek zijn kunnen de situatie verergeren.
• Paniek onder veilige omstandigheden heeft vooral negatieve gevolgen voor het welbevinden en de gezondheid.

Paniekaanvallen door stress

Kortdurende stress zorgt voor verbetering van prestaties, omdat de omstandigheden je dwingen iets anders, beter of opnieuw te doen. De stress is overzichtelijk en heeft een duidelijk einde. Zodra de oorzaken van de stress zijn weggenomen (of opgelost), kun je weer ‘normaal’ doen. Je krijgt de gelegenheid om uit te rusten.

You can do anything, but not everything.

Tijdens stressvolle periodes staan we altijd ‘aan’. Je kunt hier denken aan een verhuizing met een verbouwing die tegenzit. En daarnaast gebeuren er ook vervelende dingen op je werk of in je gezin. Dit noemen we ook wel overspannenheid. Je raakt langzaam maar zeker steeds meer uitgeput en er komt een eind aan je veerkracht. Mensen die dit meemaken zijn vaker geprikkeld en hebben een negatieve stemming.

1. Geprikkeld: verhoogde spanning en oplettendheid. Pijntjes, ergernissen en vervelende zaken vallen meer op. En de leuke en ontspannen zaken verdwijnen naar de achtergrond.
2. Negatieve stemming: je gaat ervaringen negatief labelen en een nare betekenis toekennen.

Stress zorgt voor uitputting, uitputting veroorzaakt negativiteit, negativiteit leidt tot onjuiste interpretaties en deze cocktail zorgt voor paniek. Je wordt je pas bewust van de paniek wanneer je er door overvallen wordt. De processen die ertoe leiden, hebben zich in je onderbewuste afgespeeld.

Wat te doen tegen paniekaanvallen?

Om paniekaanvallen te voorkomen kun je de 3 onderstaande dingen doen. Het genezen van hardnekkige paniek aanvallen vraagt om meer. Kijk bij ‘Paniekaanval overwinnen’ of bij ‘Paniekaanvallen behandeling’ voor meer informatie over paniekstoornissen.

1. Onderbreek stress; inspanning moet afgewisseld worden met ontspanning.
2. Blijf in contact met je lichaam. Zweten, duizelingen of benauwdheid zijn er niet de hele dag. Als je vaker even nagaat hoe je lichaam voelt, dan weet je dat je gezond bent.
3. Langzaam ademhalen. Door trager te ademen stop je met denken. Je doorbreekt een onbewuste negatieve gedachtestroom. Het is meteen weer hier-rustig-nu.

Omdat de aanvallen het gevolg zijn van aanhoudend negatief piekeren, in combinatie met je er niet van bewust zijn dat je dit doet, is het belangrijk om aan jouw bewustzijn te werken. Je wilt stoppen met die ononderbroken stroom van gedachten. Je wilt vaker even uitloggen, in de vliegtuigstand of op de oplader. Dit doe je door je aandacht te verleggen van je brein naar je lichaam, ademhaling en je zintuigen (gedachteloos).

Hoe help ik iemand met dwang?

Casus in de praktijk van een psycholoog:

Mariëlle ziet bleek en komt onzeker op mij over als ze wat stram bij mij de kamer in loopt.
‘Sorry, Ik zit er helemaal doorheen’. Zijn de eerst woorden die ze zegt.
Ze heeft al weken slecht geslapen. Dat belemmert haar onder andere op haar werk. Ze kan niet meer goed functioneren. Ze vertelt dat ze altijd gestructureerd en punctueel is geweest. Maar het lukt haar nu niet meer om ergens op tijd te komen.
Voordat ze de deur uitgaat controleert ze meerdere keren of ze de gaskraan heeft dichtgedraaid en of er geen gas uit het gasfornuis komt. Ze is bang de buren iets aan te doen door nalatigheid. Eenmaal in de auto twijfelt ze of ze alles goed heeft gecontroleerd. Ze kan niet rustig wegrijden, de drang is te groot. Ze gaat terug om alles te controleren. Soms gebeurt het een paar keer achter elkaar dat ze teruggaat om nogmaals te inspecteren.
Eenmaal onderweg heeft ze het gevoel dat ze iets/iemand over het hoofd heeft gezien met parkeren. De gedachte iemand aan te hebben gereden wordt steeds sterker. Ze kan niet verder rijden voordat ze dit heeft gecontroleerd. Ze rijdt terug om te kijken.
Mariëlle heeft een leuke vriendenkring en een goede baan. De dwanggedachten zijn met de tijd erger geworden. En het controlerende gedrag ook. Het kost haar veel tijd en energie alles te controleren waardoor het haar functioneren belemmert. Ze begrijpt heel goed dat de gedachten (en het vele controleren) niet reëel zijn, maar kan zich er niet tegen verzetten. Sterker nog, hoe meer ze dat doet, hoe erger de dwanggedachten lijken te worden.

Het helpen van iemand met dwang is ingewikkeld. Dit kun je beter overlaten aan een professional. Zelf kun je iemand met dwang vooral helpen door goed te luisteren en samen te vatten. Zodat de ander structuur aan kan brengen in de eigen gedachten. Kijk naar het interview met Menno Oosterhof op YouTube. Menno werkt als psychiater en hij vertelt over zijn eigen dwangstoornis.

Hulp bij paniekaanval

Paniekmomenten zijn zoals golven in de zee, de piek ebt vanzelf weer weg. Leer te surfen op deze golven van het leven.

Schaamte is vaak de oorzaak van vermijding of afleiding. Naar schatting heeft 2 a 3 procent van de Nederlanders een paniekstoornis. Je bent niet alleen. Door eerlijk tegen jezelf te zijn en door je verhaal met anderen te delen, kan de schaamte verdwijnen. Je hebt hulp nodig; praat erover.

Kijk terug op je vorige paniekaanval en maak een analyse van de factoren voor, tijdens en na. Schrijf op wat je dacht, wat je voelde en wat je gedaan hebt. Kijk op YouTube naar de video over het verminderen van angst, faalangst en paniekaanvallen.

Paniekaanval overwinnen

De drie-eenheid veranderen; gedachten, gevoel en gedrag. De factor die je vergeet of overslaat, gaat jouw proces saboteren. De volgorde is persoonlijk, maar je wilt verbeteringen op drie vlakken. Voorbeeld: Je hebt een NLP cursus gedaan en je kunt elke situatie positief omdenken. Daarbij heb je het geluk dat je partner een goed inkomen heeft, wat het voor jou mogelijk maakt om met nieuw gedrag te experimenten. Geweldig. Goed voor elkaar. Maar je vergeet iets met je boosheid doen die te maken heeft met je ouders of je broer. Nu blijft boosheid de energie die achter je positieve gedrag en gedachten zit. Dit gaat zich een keer wreken als je hieraan voorbij gaat. De boosheid zorgt bijvoorbeeld voor prestatiedrang wat zich uiteindelijk in aanhoudende stress gaat manifesteren. En nu ben je weer terug bij af.

Misschien moet ik gewoon verliefd worden op mijn paniekaanvallen. Dan laten ze hopelijk ook niks meer van zich horen.

• Gedachten: Kloppen mijn gedachten? Zijn mijn gedachten gebaseerd op de juiste informatie? Hoe breng ik structuur aan in mijn gedachten? Hoe kom ik uit die pieker cirkels? Want ik denk elke keer vergelijkbare gedachten en ik wordt er een beetje zat van. Schrijf je gedachten op door deze oefening te doen: YouTube
• Gevoel: Wat voel ik tijdens een lastige situatie? Bang, boos, blij of bedroefd. Hoe kom ik er achter wat van mij is en wat van iemand anders is? Waar heb ik controle of invloed? Gevoelens van anderen zijn de verantwoordelijkheid van anderen.
• Gedrag: Welk gedrag is helpend in mijn situatie? Welke onhandige dingen kan ik beter achterwege laten? Door welk gedrag, van mezelf, ga ik mij beter voelen?
• Gezondheid: Bezoek je huisarts als je denkt dat er een psychische of medische aanleiding is voor je paniek. Het kan nooit kwaad om er met iemand over te praten. Misschien heb je toch iets aan je hart. Je huisarts kan ook de ernst objectiever inschatten.

Paniekaanvallen behandeling

De behandeling is erop gericht de paniek in kleinere stukjes op te knippen en stap voor stap met de angsten om te leren gaan. De eerste stap is oefenen met de gevoelens die bij een paniekaanval opkomen. Bij paniek gaat je hart sneller slaan en ga je sneller ademen. Als je dit voelt aankomen (en je hebt ervoor getraind) dan kun je de fysieke gevoelens controleren zodat je rustiger gaat ademen en niet in paniek raakt.

Casus in de praktijk van een psycholoog:

Hanneke heeft sinds een jaar last van paniekaanvallen. De eerste keer wist ze niet wat haar overkwam. Het overviel haar. Ze was op een feestje en had het gevoel dat ze geen lucht kreeg. Ze wilde het verbergen. Stel je voor dat anderen het zien, dat ik mezelf niet kan beheersen? Ze schaamde zich voor haar rare gedrag en wilde liever door de grond zakken. Het vervelende gevoel werd steeds erger, ze voelde steken in haar borst, haar vingers tintelden en ze werd duizelig. Mensen kwamen om haar heen staan en stelden vragen. Wat ze zeiden drong niet meer tot haar door. Ze dacht dat ze doodging. Na deze eerste paniekaanval was het een tijdje rustig. De schrik zat er wel in. Maar op een gegeven moment, ze weet niet precies waardoor, had ze een paniekaanval op haar werk. Daarna namen de paniekaanvallen toe.

Interventies en mogelijke therapievormen:

We beginnen met emotieregulatie: door ademhalingsoefeningen de controle weer terugkrijgen. En ook het durven aangaan van een paniekaanval door het uit te lokken. Hier zit een opbouw in die veel oefening, en vertrouwen vergt, samen met de therapeut. Meer uitleg over de ademhaling en een oefening op YouTube. Naast het oefenen met de gevoelens en lichamelijke sensaties is het belangrijk inzicht te krijgen wat er nu eigenlijk gebeurt. Stilstaan bij de gedachten en deze gedachten serieus onderzoeken en uitdagen, zoals cognitieve gedragstherapie CGT.

Hanneke denkt terug aan haar eerste paniekaanval op het feestje. Ze voelde zich onzeker. Er waren enkele vervelende voorvallen geweest in de familie en daar had ze zich druk om gemaakt. En nu zaten ze ‘gezellig’ samen taart te eten. De hele situatie had haar hard geraakt. En het ergste wat er kon gebeuren, gebeurde…. Ze trok de aandacht door een paniekaanval te krijgen. Ze schaamde zich en voelde zich erg kwetsbaar.

Toen ze inzicht had in de ‘uitlokkers’ van de haar paniekaanvallen, kon ze er rekening mee houden. En ze ging ook andere keuzes maken. Als iets niet fijn voor haar voelde, dan nam ze de tijd om te onderzoeken hoe dat kwam. En welke consequenties het voor haar had als ze iets anders zou voorstellen, of ervan afzag. Hanneke stelde een lijst op: van niet zo eng/uitdagend tot het aller engste en meest uitdagend. Hanneke deed elke week één, of twee stappen van haar lijstje. Met als regel: het is een uitdagende stap, maar niet té uitdagend. Als de stap te makkelijk is, dan is het geen overwinning. Als de stap te uitdagend is, dan is de kans groot dat je afhaakt. De stap moet precies passend zijn in het moment en naar eigen kunnen. Om een idee te krijgen over de stappen en hoe je een lijst maakt, kun je hier kijken.

Resultaten en de lengte van het traject:

Angsten en paniekaanvallen kunnen je leven beheersen en ontwrichten. Als je niet meer kunt functioneren zoals je gewend bent, dan is het tijd om hulp te zoeken. Eigenlijk liever eerder, nog voordat het je leven overneemt. Want hoe eerder je erbij bent, hoe beter. Hanneke had 22 sessies nodig. Haar paniekaanvallen waren te overzien, maar de paniekaanvallen waren wel al een jaar aanwezig. Ze heeft tijdens de 22 gesprekken heel hard aan haar herstel gewerkt door elke dag met oefeningen bezig te zijn.

Merk je bij jezelf angsten op die je belemmeren te doen wat je zou willen doen? Heb je één of meerdere paniekaanvallen gehad en houdt het je erg bezig? Blijf niet twijfelen of het ‘erg genoeg is’, neem jezelf en deze klachten serieus. Stuur de Piekerpoli een e-mail, of plan een afspraak in bij een therapeut die bij je past.